Będąc sprzedawcą internetowym i prowadząc sklep internetowy spotkałeś się już albo dopiero się spotkasz z tematem klauzul niedozwolonych. Warto wiedzieć na ten temat trochę więcej aby uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji związanych z ich posiadaniem. Nie wypada nie wspomnieć, że w roku 2012 blisko jedna czwarta klauzul niedozwolonych wpisanych do rejestru klauzul niedozwolonych UOKiK to klauzul dotyczące sprzedaży przez internet! Poniżej omówimy najważniejsze kwestie związane z klauzulami niedozwolonymi (znane także jako klauzule abuzywne).
Klauzule niedozwolone – co to takiego?
Klauzula niedozwolona to nic innego jak zapis w regulaminie (wzorcu umowy, ogólnych warunkach umowy), który spełnia łącznie cztery poniższe przesłanki:
- postanowienie zawarte jest w regulaminie / wzorcu umowy skierowanym także do konsumentów,
- postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami,
- postanowienie rażąco narusza interesy konsumenta,
- postanowienie nie dotyczy głównych świadczeń stron (np. ceny lub wynagrodzenia) – pod warunkiem jednak, że zostało ono sformułowane w sposób jednoznaczny.
Powyższa definicja klauzuli niedozwolonej opiera się na budowie klauzul generalnych, to jest pojęć nieostrych, który definiowane są dopiero w odniesieniu do konkretnego regulaminu i ew. innych umów z nim związanych. W praktyce oznacza to, że każdorazowo to sędzia uznaje, czy dane postanowienie jest niedozwolone, czy też jest dozwolone.
Przepisy prawne dotyczące klauzul niedozwolonych zawarte są przede wszystkim w art. 385[1] – 385[3] kodeksu cywilnego.
Czy istnieje pełna lista wszystkich klauzul niedozwolonych?
Nie. Jak już to zostało wskazane powyżej definicja klauzuli niedozwolonej opiera się na przesłankach, które są niedookreślone i będą każdorazowo sprawdzane przy badaniu konkretnego postanowienia. Cel jaki chciał osiągnąć ustawodawca to przede wszystkim dostosowanie tej ochronnej regulacji do „kreatywności” przedsiębiorców oraz zmieniającego się otoczenia prawno-gospodarczego.
Ustawodawca wyszedł jednak w pewnej mierze na przeciw przedsiębiorców i skonstruował tak zwaną szarą listę klauzul niedozwolonych. Szara lista klauzul wskazuje niepożądane cele postanowień, które mogą skutkować uznaniem ich za niedozwolone. Z uwagi iż nie jest ona zbyt długa, a z pewnością pozwoli bliżej poznać temat zamieszczamy ją poniżej:
W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności:
1)wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie,
2)wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania,
3)wyłączają lub istotnie ograniczają potrącenie wierzytelności konsumenta z wierzytelnością drugiej strony,
4)przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy,
5)zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i przekazanie obowiązków wynikających z umowy bez zgody konsumenta,
6)uzależniają zawarcie umowy od przyrzeczenia przez konsumenta zawierania w przyszłości dalszych umów podobnego rodzaju,
7)uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, nie mającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie,
8)uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta,
9)przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy,
10)uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie,
11)przyznają tylko kontrahentowi konsumenta uprawnienie do stwierdzania zgodności świadczenia z umową,
12)wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie nie spełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania,
13)przewidują utratę prawa żądania zwrotu świadczenia konsumenta spełnionego wcześniej niż świadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadają, rozwiązują lub odstępują od umowy,
14)pozbawiają wyłącznie konsumenta uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia,
15)zastrzegają dla kontrahenta konsumenta uprawnienie wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony, bez wskazania ważnych przyczyn i stosownego terminu wypowiedzenia,
16)nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy,
17)nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego,
18)stanowią, że umowa zawarta na czas oznaczony ulega przedłużeniu, o ile konsument, dla którego zastrzeżono rażąco krótki termin, nie złoży przeciwnego oświadczenia,
19)przewidują wyłącznie dla kontrahenta konsumenta jednostronne uprawnienie do zmiany, bez ważnych przyczyn, istotnych cech świadczenia,
20)przewidują uprawnienie kontrahenta konsumenta do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy,
21)uzależniają odpowiedzialność kontrahenta konsumenta od wykonania zobowiązań przez osoby, za pośrednictwem których kontrahent konsumenta zawiera umowę lub przy których pomocy wykonuje swoje zobowiązanie, albo uzależniają tę odpowiedzialność od spełnienia przez konsumenta nadmiernie uciążliwych formalności,
22)przewidują obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta,
23)wyłączają jurysdykcję sądów polskich lub poddają sprawę pod rozstrzygnięcie sądu polubownego polskiego lub zagranicznego albo innego organu, a także narzucają rozpoznanie sprawy przez sąd, który wedle ustawy nie jest miejscowo właściwy.
Innym rozwiązaniem na poznanie przykładowych klauzul niedozwolonych jest lektura rejestru klauzul niedozwolonych UOKiK – wpisane są do niego klauzule stosowane przez przedsiębiorców i uznane przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów za niedozwolone w postępowaniu o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone.
Jak uniknąć klauzul niedozwolonych w regulaminie sklepu internetowego?
Niestety nie ma prostej recepty na uniknięcie klauzul niedozwolonych w regulaminie sklepu internetowego – chociażby z uwagi na luz decyzyjny sędziego przy wyrokowaniu o uznaniu danej klauzuli za niedozwoloną. Świadczą o tym tak „dziwne” klauzule niedozwolone jak chociażby ta wpisana w rejestr klauzul UOKiK pod numerem 3191:
„W sprawach nieuregulowanych umową strony stosować będą przepisy Kodeksu Cywilnego”
Mimo wszystko sprzedawca może znacznie zminimalizować ryzyko posiadania w swoim regulaminie klauzul niedozwolonych. Poniżej kilka przykładowych działań, które może /powinien podjąć sprzedawca internetowy:
- profesjonalny regulamin wolny od klauzul niedozwolonych (może to być zarówno dobry wzór regulaminu sklepu internetowego, jak i regulamin dopasowany np. Prokonsumencki.pl),
- bieżący monitoring rejestr klauzul niedozwolonych – tutaj zalecamy zapisanie się do naszego Newslettera Sprzedawcy, gdzie cyklicznie omawiamy najnowsze klauzule niedozwolone,
- bieżący monitoring regulaminu sklepu internetowego pod kątem klauzul niedozwolonych (tutaj można to powierzyć także specjalistom, np. z serwisu KlauzuleNiedozwolone.pl),
- korzystanie z audytów regulaminu przez prawnika (polecamy np. nasz bezpłatny audyt prawny regulaminu sklepu internetowego).
Powyżej wskazaliśmy kilka przykładowych działań, które może podjąć sprzedawca internetowy aby zminimalizować ryzyko posiadania klauzul niedozwolonych. Część z tych rozwiązań jest bezpłatna, część wymaga poświęcenia czasu ze strony sprzedawcy – na rynku dostępne są jednak także rozwiązania, które mogą kompleksowo odciążyć sprzedawcę internetowego w tym zakresie.
Najpopularniejsze klauzule niedozwolone w sklepie internetowym
Nie ma co prawda rankingu najpopularniejszych klauzul niedozwolonych w regulaminach sklepów internetowych, ale z naszego doświadczenia wynika, że w regulaminach sklepów można spotkać bardzo często poniższe postanowienia:
1. „Reklamowany towar nie może być używany, w przeciwnym razie sprzedawca zastrzega sobie prawo do odmówienia przyjęcia reklamacji”
2. „Koszty przesyłki nie są zwracane”
3. „Sprzedawca nie ponosi odpowiedzialności za zakupy dokonywane w sklepie internetowym przez osoby trzecie wykorzystujące konto oraz hasło klienta”
4. „Sklep nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienia wynikłe z niedotrzymania terminów przez firmę realizującą dostawę”
5. „Opisy pochodzą ze stron producentów oraz dystrybutorów i mimo zachowania należytej staranności przy ich dodawaniu mogą zawierać błędy. Opisy oraz zdjęcia nie mogą być zatem podstawą do roszczeń wobec sklepu”
6. „Wszelkie spory wynikłe w związku z realizowaniem umów kupna – sprzedaży między sprzedawcą a klientem będą rozstrzygane w pierwszej kolejności na drodze negocjacji, z intencją polubownego zakończenia sporu. Jeśli jednak nie będzie to możliwe, lub też będzie niesatysfakcjonujące dla którejkolwiek ze stron, wszelkie spory będą rozstrzygane przez sąd właściwy dla siedziby sprzedawcy”
7. „Pieniądze zwracane są w ciagu 14 dni roboczych od momentu otrzymania przesyłki zwrotnej. Koszty opłat związanych z transferem środków ponosi kupujący”
8. „Ewentualne reklamacje powstałe w czasie użytkowania po zamontowaniu produktu należy kierować bezpośrednio do producenta – na podstawie gwarancji, która znajduje się razem z produktem”
9. „Zwracany w tym trybie towar zostanie przyjęty tylko i wyłącznie wtedy, gdy będzie odesłany w oryginalnym, nieuszkodzonym pudełku, z kompletną jego zawartością oraz dowodem zakupu (paragonem lub fakturą), a sam przedmiot będzie nieuszkodzony oraz nie będzie nosił jakichkolwiek śladów używania”
Jeżeli któreś z powyższych postanowień lub podobne do nich znajduje się w Twoim regulaminie gorąco zachęcamy do skorzystania z naszego bezpłatnego audytu prawnego regulaminu sklepu internetowego.
Jakie są konsekwencje posiadania klauzul niedozwolonych w regulaminie sklepu?
Posianie klauzul niedozwolonych w regulaminie sklepu to nic przyjemnego dla sprzedawcy internetowego. Wiąże się z tym określone ryzyka, które można podzielić na ryzyka finansowe i niefinansowe.
Ryzyka finansowe to przede wszystkim możliwość wytoczenia przez konsumenta / stowarzyszenie mające na celu ochronę praw konsumenta pozwu o uznanie danego postanowienia regulaminu sklepu za niedozwolone postanowienie umowne. W tym wypadku sprzedawca w razie przegranej ponosi zazwyczaj koszty około 1000-1500 zł za jedno postanowienie. Warto dodać, że często praktyką jest wytaczanie kilku powództw dotyczących tego samego regulaminu, dzięki czemu koszty ulegają zwielokrotnieniu (znany nam rekordzista otrzymał 24 pozwy dot. tego samego regulaminu).
Drugą sytuacją z jaką wiąże się możliwość poniesienia strat finansowych to ryzyko wszczęcia przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów postępowania w sprawie o naruszenie zbiorowych interesów konsumentów, z czym wiąże się z kolei możliwość nałożenia na sprzedawcę kary finansowej w wysokości do 10 % przychodów za poprzedni rok rozliczeniowy. Co ważne – przy obliczaniu przychodu uwzględnia się tutaj całą działalność sprzedawcy, nawet jeżeli przychód ze sprzedaży internetowej stanowi mały lub znikomy procent ogólnych przychodów sprzedawcy.
Ze skutków niefinansowych posiadania klauzul niedozwolonych można wymienić utratę dobrego imienia / wiarygodności sprzedawcy internetowego w oczach jego klientów – należy pamiętać, że zarówno wpisy dot. klauzul niedozwolonych w rejestrze UOKiK, jak i decyzje Prezesa UOKiK są jawne i ogólnodostępne, każdy ma do nich dostęp. Oczywiście pośrednio przełoży się to również na spadek sprzedaży danego sprzedawcy.
Jak widać posiadanie klauzul niedozwolonych jest nieopłacalne. Dlatego też zachęcamy sprzedawców internetowych do zgłębiania tego tematu – w razie wątpliwości odsyłamy do naszego bezpłatnego audytu prawnego regulaminu sklepu internetowego.
