Obywatelski projekt ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (dalej: Ustawa o ograniczeniu handlu) wpłynął do Sejmu 22 września 2016 roku i po długim oczekiwaniu doczekał się podpisu Prezydenta. Ustawa weszła w życie 1 marca 2018 roku, a pierwsza niedziela, w ramach której obowiązywał zakaz handlu, wypadła na dzień 11 marca.
W tym wpisie omówimy samą ustawę oraz wskażemy dopuszczalne wyjątki. Ważne – sklepy i platformy internetowe zostały wyłączone spod zakazu – przynajmniej na ten moment.
Plusy i minusy zakazu handlu w niedziele
Ustawa o ograniczeniu handlu od początku wywoływała dużo emocji. Głównym argumentem zwolenników wprowadzonego rozwiązania była ochrona pracowników. Inicjatorzy podkreślali, że niewystarczające byłoby wprowadzenie odpowiedniego zapisu do Kodeksu pracy, bowiem istnieje duże prawdopodobieństwo tego, że pracodawcy z łatwością obchodziliby obowiązujące przepisy prawne. Podczas przeprowadzanych przez pomysłodawcę badań jedynie 2 procent pracowników opowiedziało się za opcją wypłaty dodatkowego wynagrodzenia, jednakże 98 procent uznało, że korzystniejszym rozwiązaniem byłby zakaz handlu w niedziele. Ustawodawca wskazywał z kolei, że takie rozwiązania są powszechne. Jednym z przykładów są bowiem nasi sąsiedzi, Niemcy.
Przeciwnicy zakazu handlu podnoszą z drugiej strony to, że wprowadzona zmiana będzie miała hamujący wpływ na gospodarkę, a także to, że ustawodawca nie powinien decydować o tym czy i kiedy ktoś powinien robić zakupy. Wiele głosów dotyczyło także tego, że można spodziewać się zmniejszenia liczby miejsc pracy w handlu. Niektórzy wskazują także na to, że w ustawie jest zbyt dużo wyjątków oraz że przepisy sformułowane są nieprecyzyjnie, wobec czego dają możliwość ich obejścia.
Docelowo zakaz handlu ma obowiązywać w każdą niedziele. W okresie od 1 marca do dnia 31 grudnia 2018 roku zakaz ma mieć zastosowanie w pierwszą oraz ostatnią niedzielę każdego miesiąca kalendarzowego. W 2019 roku zakaz będzie obowiązywać w ostatnią niedzielę każdego miesiąca, jednakże już od początku 2020 roku zakaz handlu będzie dotyczyć każdej niedzieli. Ustawodawca przewidział jednak kilka niestandardowych wyjątków, a mianowicie dwie niedziele poprzedzające pierwszy dzień Bożego Narodzenia, niedziela bezpośredniego poprzedzająca pierwszy dzień Wielkiej Nocy oraz ostatnie niedziele przypadające w styczniu, kwietniu, czerwcu i sierpniu.
Wyjątki od zakazu handlu w niedzielę
Najdłuższym artykułem Ustawy o ograniczeniu handlu jest ten, który wymienia wyjątki od tego zakazu. Obywatelski projekt ustawy przewidywał 18 odstępstw od zakazu handlu niedzielnego, jednakże ostatecznie stanęło na aż 32 wyjątkach. Dlatego też wiele galerii handlowych pozostało otwartych tego dnia, oferując możliwość udania się do kina, na kręgle, do restauracji czy też kawiarni. Wyjątki obejmują także stacje paliwowe, kwiaciarnie, apteki, sklepy pamiątkowe, cukiernie, piekarnie, sklepy internetowego, inne platformy internetowe, placówki handlowe na dworach oraz inne rodzaje sprzedaży np. na morskich statkach handlowych.
Oto pełna lista wyjątków – zakaz handlu w niedziele nie obowiązuje:
-
- na stacjach paliw płynnych;
- w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu kwiatami;
- w aptekach i punktach aptecznych;
- w zakładach leczniczych dla zwierząt;
- w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu pamiątkami lub dewocjonaliami;
- w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu prasą, biletami komunikacji miejskiej, wyrobami tytoniowymi, kuponami gier losowych i zakładów wzajemnych;
- w placówkach pocztowych w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe;
- w placówkach handlowych w obiektach infrastruktury krytycznej, o której mowa w ustawie z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym;
- w placówkach handlowych w zakładach hotelarskich;
- w placówkach handlowych w zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku;
- w placówkach handlowych organizowanych wyłącznie na potrzeby festynów, jarmarków i innych imprez okolicznościowych, tematycznych lub sportoworekreacyjnych, także gdy są one zlokalizowane w halach targowych;
- w placówkach handlowych w zakładach leczniczych podmiotów leczniczych i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych;
- w placówkach handlowych na dworcach w rozumieniu ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym, w portach i przystaniach morskich w rozumieniu ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich oraz w portach i przystaniach w rozumieniu ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej – w zakresie związanym z bezpośrednią obsługą podróżnych;
- w centrach pierwszej sprzedaży ryb, w przypadku sprzedaży ryb z burty, w gospodarstwach rybackich, placówkach handlowych zajmujących się odbiorem produktów rybołówstwa i akwakultury oraz handlem takimi produktami;
- w placówkach handlowych w portach lotniczych w rozumieniu ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze;
- w strefach wolnocłowych;
- w środkach transportu, na statkach, a także na morskich statkach handlowych, statkach powietrznych, platformach wiertniczych i innych morskich budowlach hydrotechnicznych;
- na terenie jednostek penitencjarnych;
- w placówkach handlowych na terenie jednostek wojskowych;
- w sklepach internetowych i na platformach internetowych;
- w przypadku handlu towarami z automatów;
- w przypadku rolniczego handlu detalicznego w rozumieniu ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia;
- w hurtowniach farmaceutycznych;
- w placówkach handlowych prowadzących handel wyłącznie maszynami rolniczymi i częściami zamiennymi do tych maszyn (w okresie od dnia 1 czerwca do dnia 30 września każdego roku kalendarzowego);
- w przypadku handlu kwiatami, wiązankami, wieńcami i zniczami przy cmentarzach;
- w zakładach pogrzebowych;
- w placówkach handlowych, w których handel jest prowadzony przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną wyłącznie osobiście, we własnym imieniu i na własny rachunek;
- w piekarniach, cukierniach i lodziarniach, w których przeważająca działalność polega na handlu wyrobami piekarniczymi i cukierniczymi;
- w placówkach handlowych, w których przeważającą działalnością jest działalność gastronomiczna;
- na terenie rolno-spożywczych rynków hurtowych prowadzonych przez spółki prawa handlowego, których przeważająca działalność polega na wynajmie i zarządzaniu nieruchomościami na użytek handlu hurtowego artykułami rolnospożywczymi;
- w placówkach handlowych prowadzonych przez podmioty nabywające towary na terenie rolno-spożywczych rynków hurtowych, o których mowa w pkt 30, w zakresie czynności związanych z handlem oraz powierzania pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania tych czynności;
- w placówkach handlowych, w których jest prowadzony wyłącznie skup zbóż, buraków cukrowych, owoców, warzyw lub mleka surowego. 2. Przeważająca działalność, o której mowa w ust. 1 pkt 2, 5, 6, 28, 29 i 30, oznacza rodzaj przeważającej działalności wskazany we wniosku o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej, o którym mowa w ustawie z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej.
Sklepy internetowe a zakaz handlu w niedziele
Jednym z wyjątków w Ustawie o ograniczeniu handlu jest sprzedaż prowadzona przez sklepy internetowe i na platformach internetowych. Wydaje się, że jest to oczywisty wyjątek, bowiem bardzo trudno byłoby wyegzekwować taki zakaz. Ponadto bardzo skomplikowane, o ile niemożliwe, byłoby przeprowadzanie inspekcji pracowniczych, natomiast przedsiębiorca będący osobą fizyczną najprawdopodobniej wskazywałby, że to on prowadził tego dnia handel. Nie sposób nie zauważyć, że jest to duża szansa dla sklepów internetowych, bowiem z pewnością więcej osób zainteresuje się tą formą handlu. Wydaje się więc bardzo prawdopodobne, że wiele sklepów stacjonarnych rozbuduje swą sprzedaż o tę formę handlu, oferując dostawę towaru następnego lub nawet tego samego dnia.
Odpowiedź sprzedawców i możliwe kary za naruszenie zakazu
Wiele sklepów postanowiło zmienić godziny otwarcia w soboty w ramach odpowiedzi na zakaz handlu w niedziele. Stacje paliwowe na bieżąco zwiększają swój asortyment, oferując m.in. sprzęty AGD i RTV, obuwie, biżuterię, pieczywo a także perfumy. Spekuluje się także, że wiele sklepów odzieżowych może przekształcić się w tzw. „show-rooms” i w konsekwencji umożliwić klientom przymierzenie ubrań w sklepach stacjonarnych, natomiast zakup poprzez Internet. Najbardziej swoistego obejścia przepisów o zakazie handlu dokonała jednakże galeria Metropolia w Gdańsku, która uzyskała status dworca, wobec czego podpadła pod jeden z wyjątków ustawowych. Na witrynach sklepowych zawisły ogłoszenia „Szanowni Państwo, w dniu dzisiejszym obsługujemy wyłącznie podróżnych. Za utrudnienia przepraszamy”. W sieci pojawiło się wiele negatywnych komentarzy zarzucających galerii prowadzenie nieuczciwej konkurencji. Jednakże nie wszystkie sklepy zdecydowały się na otwarcie tego dnia, obawiając się inspekcji pracowniczych, a w konsekwencji kar.
Przepisy karne zawarte są w czwartym rozdziale Ustawy o ograniczeniu handlu i przewidują kary grzywny od tysiąca do aż 100,000 złotych.
Podsumowanie
Naszym zdaniem zakaz handlu w niedziele, to rozwiązanie, które ma wiele plusów jak i minusów, jednakże o skutkach gospodarczo-społecznych będzie można dyskutować dopiero po jakimś czasie od wejścia przepisów w życie. Z punktu widzenia sprzedawców internetowych korzystne jest wyłączenie wprost spod zakazu sklepów i platform internetowych.
______________________
¹ Badania własne, które przeprowadził Krajowy Sekretariat, Handlu i Ubezpieczeń NSZZ „Solidarność” w grupie prawie 1000 osób zatrudnionych w sklepach wielkopowierzchniowych.
² http://wiadomosci.radiozet.pl/Polska/Zakaz-handlu-w-niedziele.-Galeria-Metropolia-w-Gdansku-obeszla-przepisy
