Sygn. akt VIA Ca 830/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 31 stycznia 2013 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie: Przewodniczący – Sędzia SA– Ryszard Sarnowicz Sędzia SA– Ewa Zalewska Sędzia SA– Ewa Stefańska (spr.) Protokolant:– sekr. sądowy Ewelina Murawska po rozpoznaniu w dniu 22 stycznia 2013 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa (…) z siedzibą w P. przeciwko (…) Sp. z o.o. z siedzibą w Ł. o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 8 marca 2012 r. sygn. akt XVII AmC 5162/11 oddala apelację.
Sygn. akt VI ACa 830/12
UZASADNIENIE
(…) z siedzibą w P. wnosiło o uznanie za niedozwolone postanowienia wzorca umowy stosowanego w regulaminie przez (…) Spółkę z o.o. z siedzibą w Ł. o treści: „W przypadku podejrzenia podania nieprawdziwych danych lub nieuczciwych zamiarów, Księgarnia zastrzega sobie prawo do niewyspania towaru”. Powód podał, że pozwany prowadzi działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży książek na odległość poprzez sieć Internet, posługując się regulaminem zawierającym postanowienie wskazane wpetitum pozwu, które znajduje zastosowanie także do umów zawieranych z konsumentami. W ocenie powoda wskazane postanowienie należy uznać za klauzulę abuzywną, albowiem kształtuje ono prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (art. 385 ( 1) § l k.c.), skoro przewiduje dla pozwanego uprawnienie do jednostronnego decydowania o niewykonaniu umowy.
Pozwany (…) Spółka z o.o. z siedzibą w Ł. wnosił o oddalenie powództwa podając, że przedmiotowe postanowienie może mieć zastosowanie wyłącznie w przypadku, gdy już „na pierwszy rzut oka” widać, że zamówienia dokonano dla żartu, w celu przysporzenia kłopotów innej osobie lub w sytuacjach związanych z naruszeniem prawa karnego. Zaniechanie realizacji zamówienia może nastąpić na podstawie uzyskanych od właściwych organów państwowych informacji o nieuczciwych zamiarach klienta. Dlatego celem zapisu nie jest naruszenie praw konsumentów, lecz ich ochrona.
Wyrokiem z dnia 8 marca 2012 r. Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za niedozwolone i zakazał pozwanemu (…) Spółce z o.o. z siedzibą w Ł. wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowienia wzorca umowy o treści: „W przypadku podejrzenia podania nieprawdziwych danych lub nieuczciwych zamiarów, Księgarnia zastrzega sobie prawo do niewyspania towaru”, zarządzając publikację prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt pozwanego oraz obciążając go pozostałymi kosztami procesu.
Wyrok Sądu Okręgowego został wydany w oparciu o poniższe ustalenia faktyczne i rozważania prawne.
(…) Spółka z o.o. z siedzibą w Ł. prowadzi działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży wysyłkowej książek za pośrednictwem sklepu internetowego, korzystając z przygotowanego przez siebie Regulaminu, z którego wynika, że zamówienie na towary zostanie zrealizowane, jeżeli będzie zawierało adres i telefon odbiorcy oraz adres jego poczty elektronicznej. Natomiast w przypadku podania nieprawdziwych danych lub nieuczciwych zamiarów zamawiającego, Księgarnia zastrzega sobie prawo do nie wysłania towaru. Zdaniem przedsiębiorcy zapis ten został wprowadzony po to, aby chronić interes konsumentów w specyficznych sytuacjach, gdy zamówienia są składane przez Internet dla żartu. Zdarza się bowiem, że zamawiający wpisuje nazwę miasta jako ciąg liczb lub innych znaków, nie podaje numeru telefonu, podaje nieprawidłowy e-mail. Jednakże zdarzały się również sytuacje, gdy dane były prawdziwe, lecz po weryfikacji okazywało się, że ktoś zrobił klientowi żart.
W ocenie Sądu Okręgowego powództwo zasługiwało na uwzględnienie. Sąd pierwszej instancji podkreślił, że stosownie do treści art. 479 36 k.p.c. i art. 479 38 k.p.c., przedmiotem niniejszego postępowania nie jest analiza postanowień konkretnej łączącej strony umowy, lecz kontrola abstrakcyjna wzorca umowy stosowanego przez przedsiębiorcę w obrocie z konsumentami, którego postanowienia mogłyby kształtować treść stosunku prawnego w przypadku zawarcia umowy konsumenckiej. Ocenie podlega więc treść postanowienia wzorca, a nie sposób jego wykorzystania, czy jego powszechność w analogicznych wzorcach stosowanych przez firmy konkurencyjne. Ocena ta jest dokonywana w oderwaniu od warunków ekonomicznych i gospodarczych działalności prowadzonej przez przedsiębiorcę, nieistotne są również sposób organizacji lub specyfika tej działalności.
Sąd pierwszej instancji uznał, że przedmiotowe postanowienie nie dotyczy głównych świadczeń stron, gdyż należą do nich tylko takie elementy konstrukcyjne umowy, bez uzgodnienia których nie doszłoby do jej zawarcia ( essentialia negotii). Tymczasem kwestionowane postanowienie dotyczy możliwości odmowy wykonania zobowiązania przez przedsiębiorcę. Jednocześnie wskazał, że nie budzi wątpliwości okoliczność, iż konsumenci nie mieli wpływu na treść tej klauzuli, a zatem nie była ona z nimi uzgadniana indywidualnie.
W ocenie Sądu Okręgowego przedmiotowe postanowienie wzorca umowy kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Dobrymi obyczajami są reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. Sprzeczne z nimi są więc działania nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające od przyjętych standardów postępowania. Natomiast pojęcie interesów konsumentów należy rozumieć szeroko, nie tylko jako ich interes ekonomiczny, lecz także zdrowie konsumentów, ich czas, ewentualne przykrości, doznany zawód. Naruszenie interesów konsumenta wynikające z niedozwolonego postanowienia musi być rażące, a więc szczególnie doniosłe. Taki charakter ma nieusprawiedliwiona dysproporcja praw i obowiązków stron stosunku obligacyjnego, na niekorzyść konsumenta. Natomiast działanie wbrew dobrym obyczajom oznacza tworzenie przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron stosunku obligacyjnego.
Ponadto, zdaniem Sądu pierwszej instancji, kwestionowane postanowienie jest tzw. klauzulą szarą wskazaną w art. 385 3 pkt 8 k.c., ponieważ uzależnia spełnienie świadczenia przez przedsiębiorcę od okoliczności zależnych tylko od jego woli. Wskazał, że przyznanie przedsiębiorcy jako silniejszej stronie umowy, uprawnienia do uzależnienia spełnienia świadczenia wyłącznie od jego woli, niewątpliwie narusza dobre obyczaje i rażąco narusza interes konsumentów.
Sąd Okręgowy stwierdził, że na ocenę kwestionowanego postanowienia nie mogą mieć wpływu twierdzenia pozwanego, iż będzie ono znajdowało zastosowanie wyłącznie w przypadkach, gdy już „na pierwszy rzut oka” widać, iż zamówienia dokonano dla żartu lub w celu przysporzenia problemów innej osobie, a więc nie ulega wątpliwości, że takie zamówienie nie powinno zostać zrealizowane. Regulamin wskazuje jedynie, co ma zawierać zamówienie, lecz nie precyzuje sytuacji, w których mogłoby powstać podejrzenie podania nieprawdziwych danych lub nieuczciwych zamiarów konsumenta. Dlatego odmowa wysyłki towaru zależna jest wyłącznie od woli pozwanego, przy czym nie wskazano zasad postępowania w sytuacjach wątpliwych, a w szczególności nie uregulowano trybu sprawdzenia wiarygodności zamówienia. Oznacza to, że także nieuzasadnione podejrzenie pozwanego co do podania nieprawdziwych danych lub nieuczciwych zamiarów konsumenta, będzie mogło stanowić podstawę do niewysłania towaru nabywcy. Interes stron nie został więc należycie wyważony, skoro konsument nie ma możliwości weryfikacji zasadności odmowy realizacji zamówienia, co narusza dobre obyczaje i w sposób rażący narusza interes konsumentów.
